Phân biệt Vận đơn tàu chợ và Vận đơn tàu chuyến

Trong ngành vận tải biển, việc hiểu rõ và sử dụng đúng các loại vận đơn là vô cùng quan trọng, không chỉ để đảm bảo tính pháp lý mà còn để tối ưu hóa chi phí và thời gian giao nhận hàng hóa.

Hai loại vận đơn phổ biến nhất là Vận đơn tàu chợ (Liner Bill of Lading) và Vận đơn tàu chuyến (Charter Party Bill of Lading).

Mặc dù cả hai đều phục vụ mục đích vận chuyển hàng hóa, nhưng chúng có những điểm khác biệt đáng kể về cách thức sử dụng, quyền lợi và nghĩa vụ của các bên liên quan.

Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về khái niệm, đặc điểm, và cách phân biệt hai loại vận đơn này, từ đó hỗ trợ bạn trong việc lựa chọn và áp dụng phù hợp với nhu cầu vận chuyển hàng hóa của mình.

Tàu chuyến là gì?

Có thể hiểu một cách ngắn gọn thì thuê tàu chuyến giống như chúng ta thuê cả một chiếc xe hơi cho riêng mình. Người thuê chủ động thỏa thuận sòng phẳng với chủ xe về giờ giấc, loại xe, tiền thuê,..

Nên có thể hình dung, thuê tàu chuyến là hành động chủ hàng (người thuê tàu) thuê toàn bộ chiếc tàu từ người cho thuê để chở hàng từ cảng này đến cảng khác.

Tàu chuyến là loại hình vận tải đường biển do hãng tàu cung cấp dịch vụ. Đặc trưng cơ bản nhất của tàu chuyến là được thuê trước lịch trình chuyển hàng, chứ không chạy theo lịch trình có sẵn. Đối tượng chở hàng sẽ là những loại hàng đặc thù, số lượng lớn.

Ưu điểm

Thuê tàu chuyến được nhiều doanh nghiệp lớn sử dụng, bởi những điểm thuận lợi sau:
+ Tính linh hoạt cao: Có thể yêu cầu xếp dỡ ở bất kỳ cảng nào và có thể thay đổi cảng xếp dỡ dễ dàng.
+ Giá cước thuê tàu rẻ hơn so với tàu chợ
+ Người thuê tàu được tự do thỏa thuận mọi điều khoản trong hợp đồng.
+ Tốc độ chuyên chở hàng hóa nhanh vì tàu thuê thường chạy thẳng từ cảng xếp đến cảng dỡ, ít ghé các cảng dọc đường.

Nhược điểm

Mặc dù hình thức thuê tàu chuyến giúp người thuê tàu chủ động trong hoạt động vận tải, nhưng cũng tồn tại rất nhiều nhược điểm sau:
+ Kỹ thuật thuê tàu, ký kết hợp đồng khá phức tạp vì đòi hỏi thời gian đàm phán.
+ Giá cước biến động thường xuyến và rất mạnh, đòi hỏi người thuê phải nắm vững thị trường nếu không sẽ phải thuê với giá đắt hoặc không thể thuê được.
+ Trong thực tế, người ta thường thuê tàu chuyến để chở hàng rời, có khối lượng lớn như than, quặng, ngũ cốc… hoặc hàng có đủ số lượng cho trọng tải.

Tàu chợ là gì?

Có thể hiểu một cách ngắn gọn thì tàu chợ cũng giống như xe bus vậy. Xe bus chỉ ghé đúng trạm, đúng giờ. Ai muốn đi thì phải ra đúng giờ, đúng trạm. Xe bus thì đi theo tuyến, mỗi hãng xe bus có thể chạy nhiều tuyến. Trên chuyến xe bus này có nhiều người, không chỉ mình bạn. Mỗi người chỉ ngồi 1 chỗ. Muốn đi thì mua vé trước.

Cũng tương tự như vậy thì tàu chợ là tàu chạy thường xuyên trên một tuyến đường nhất định, ghé qua những cảng quy định và theo một lịch trình định trước. Do vậy chủ hàng phải tuân thủ nghiêm ngặt thời gian giao hàng lên tàu.

Tàu chợ hoạt động trên tuyến đường nhất định nên người ta còn gọi là tàu định tuyến. Lịch tàu chạy thường được các hãng tàu công bố trên phương tiện thông tin đại chúng để thuận lợi cho khách hàng.

Ưu điểm

+ Số lượng hàng hóa không hạn chế.
+ Việc bốc dỡ thường do chủ tàu đảm nhận cho nên đơn giản được thủ tục.
+ Việc tính toán điều kiện giao nhận trong mua bán dễ dàng, vì tàu chạy theo một lịch trình đã định trước.

+ Thuận tiện cho chủ hàng trong việc tính toán hiệu quả kinh doanh: vì căn cứ vào biểu cước có thể tính toán được tiền cước trước.
+ Chủ hàng sẽ rất chủ động trong việc lưu cước.
+ Thủ tục thuê tàu đơn giản, nhanh chóng (có thể đặt trước chỗ thuê tàu qua điện thoại hoặc internet).

Nhược điểm

Cước thuê tàu trên một đơn vị hàng hóa chuyên chở thường cao hơn cước thuê tàu chuyến: do đã tính cả chi phí xếp dỡ và do tàu chợ thường không tận dụng hết trọng tàu (tương đương 75%) nên phải tính luôn cả phần tàu chạy không hàng.

+ Về mặt pháp lý người thuê tàu chợ thường ở thế yếu vì không được tự do thỏa thuận các điều kiện chuyên chở mà phải chấp nhận các điều kiện in sẵn trong vận đơn

+ Phương thức này không linh hoạt trong việc tổ chức chuyên chở nếu như cảng xếp hoặc dỡ nằm ngoài hành trình quy định của tàu.

Phân biệt Vận đơn tàu chợ và Vận đơn tàu chuyến

Vận đơn tàu chợ (Liner Bill of Lading) và Vận đơn tàu chuyến (Voyage Charter Party) là hai loại vận đơn phổ biến trong vận tải biển, mỗi loại có những đặc điểm và ứng dụng riêng biệt.

Dưới đây là bảng so sánh chi tiết: